دچار کمبود کتاب های تاریخ ایران باستان برای خوانندگان غیرمتخصص هستیم، شکل گیری حوزه ای علمی در تمدن ایران - وبلاگ تپلینک

به گزارش وبلاگ تپلینک، سرویس تاریخ و سیاست خبرگزاری کناب ایران: محمود جعفری دهقی، رئیس انجمن ایرانشناسی در دهمین نشست گروه تاریخ انجمن ایرانشناسی (با همکاری موسسه فرهنگی هنری ققنوس) که به رونمایی از مجموعه تاریخ ایران باستان اختصاص داشت، به بیان سابقه انجمن علمی ایران شناسی پرداخت و گفت: ما با این مسئله روبرو بودیم که فارغ التحصیلان رشته های تاریخ و باستان شناسی به کارهای مربوط به رشته خود مشغول نمی شوند. به همین علت تصمیم گرفتیم تا انجمن علمی ای تاسیس کنیم که پژوهشگران را گرد هم بیاورد. هنگام تاسیس انجمن متوجه شدیم که حدود هفتاد سال پیش این انجمن با همین نام به وسیله اساتیدی مانند دکتر محمد مشخص و دکتر صفا تشکیل شده است.

او به اهمیت دوران ایران باستان اشاره نمود: در ایران باستان تحولات بنیادینی اتفاق افتاده است. حوزه ای علمی در این سرزمین شکل گرفت که در عرصه های گوناگونی تاثیرگذار بوده است. این حوزه فکری جنبه های فلسفی، سیاسی و علمی داشته است. دنیا در آن رویکرد عرصه تضاد میان شر و خیر است و این مسئله مایه اصلی این تفکر است. در زمینه پزشکی نیز پیشرفت های مهمی در آن موقع اتفاق افتاده است که در کتاب دینکرد به آن اشاره شده است. در عرصه نجوم نیز بیش از 1500 سال کار شده است که حاصل آن را در دوره اسلامی می بینیم. این تاریخ بسیار مهم است و باید به جوانان معرفی گردد. یکی از دلایل انتشار چنین آثاری نیز همین است.

در ادامه محسن جعفری، پژوهشگر و نویسنده مجموعه، به معرفی کتاب های خود پرداخت: من همواره با این مسئله روبرو بودم که کتاب های تاریخی مناسبی برای خوانندگان غیرمتخصص وجود ندارد و به این فکر افتادم که نگارش چنین کتاب هایی بسیار اهمیت دارد و کوشش کردم این مجموعه را بر همین مبنا بنویسم. احتیاج به کتاب هایی داریم که تاریخ و فرهنگ ایران را با زبانی روان و غیرتخصصی به خوانندگان عرضه کند. از سوی دیگر من با مجموعه تاریخ دنیاِ انتشارات ققنوس آشنا بودم و جای خالی چنین کتاب هایی درباره تاریخ ایران را احساس می کردم. اواخر سال 1400 جلد اول این مجموعه را به انتها رساندم. این مجموعه قرار است تا ده جلد و تا دوره مشروطه ادامه پیدا کند.

او به ویژگی کتاب ها اشاره نمود: ساختار کتاب به این شکل است که در ابتدای کتاب ها سالشمار رویدادهای مهم آن دوره قرار داده شده است تا خواننده با روند کلی اتفاقات آن آشنا گردد. کتاب ها نه فصل دارند؛ که هفت فصل به تاریخ سیاسی اختصاص داده شده است و دو فصل به مسائل تمدنی و فرهنگی. در انتها هر کتاب نیز کتاب هایی برای مطالعه بیشتر معرفی شده اند. مهم ترین مسائل تاریخی در این کتاب ها گزینش شده اند.

وی ادامه داد: البته در این کتاب ها صرفاً به تاریخ سیاسی پرداخته نشده و به موضوعات دیگری مثل دین و ادبیات و هنر نیز اشاره شده است. ویژگی دیگر این کتاب ها این است که رویکردی بین رشته ای دارد و از رویکرد باستان شناسی و پژوهش هنر نیز استفاده شده است. من تاکید زیادی داشته ام بر سندهای تاریخی. سعی شده است که تصاویر این اسناد در کتاب قرار بگیرند.

ایرادات منطقی روایت مرگ کوروش بزرگ

سپس آرزو رسولی، پژوهشگر و استاد دانشگاه، به بیان نکات خود پرداخت و گفت: جای خالی چنین مجموعه ای واقعا احساس می شد زیرا دچار کمبود چنین منابعی هستیم. کتاب ها بسیار روان و مجذوب کننده نوشته شده اند. تنظیم کتابنامه دقیق اجرا شده است.

وی اضافه نمود: از دیگر ویژگی های خوب کتاب ها این است که جلد اول با تعریف تاریخ و مسائل حول آن آغاز شده است. بعلاوه به پیوند تاریخ و جغرافیا و مسئله کمبود آب در ایران اشاره شده است؛ این مسائل در دیگر منابع کمتر دیده شده است. به تمدن های پیشاآریایی نیز اشاره شده است.

او ادامه داد: اشکالی که در جلد دوم وجود داشت نحوه ارجاع دهی به منابع کلاسیک است؛ مهم است که به بندهای این کتاب ها ارجاع داده گردد و نه صفحه ها. مسئله دیگری که کمی مناقشه برانگیز است نحوه مرگ کوروش بزرگ است؛ روایتی که معمولا ارائه می گردد دچار ایرادات منطقی است. به نظر می رسد کوروش پس از مجروح شدن در جنگ به پاسارگاد بازگشته است و در آنجا درگذشته است. اقدامات داریوش با دسته بندی دقیقی شرح داده شده است که کم نظیر است. بهتر بود که علت به آتش کشیدن تخت جمشید اشاره می شد؛ به نظر می رسد در آن موقع شاهد مقاومتی از سوی مردم بوده ایم و اسکندر به این علت این تصمیم را گرفت.

نکته دیگری که اهمیت دارد تسامح دینی هخامنشیان است؛ آن ها فقط زمانی این تسامح را زیر پا می گذاشتند که قومی تصمیم می گرفت به علت آیین قومی دیگر به آن ها ستم کند. این نکته برای روزگار کنونی نیز مهم است.

با مطالعه تاریخ می توانیم باورهای جامعه خود را متوجه شویم

سپس اسماعیل مطلوب کاری، پژوهشگر و نویسنده، به بیان نکات خود پرداخت و گفت: باید در هر نسل کتاب های تاریخی مجدداً نوشته شوند تا از تحقیقات نو استفاده گردد. با مطالعه تاریخ می توانیم باورهای جامعه خود را متوجه شویم. کتاب ویراستاری بسیار خوبی دارد. به نظر من جلد اول برترین و دقیق ترین کتاب در این مجموعه است. این کتاب ها آثاری ترویجی هستند؛ یعنی نوشته شده اند تا مخاطبان به تاریخ ایران علاقه مند شوند. در قسمتی از کتاب نوشته شده است که واژه تاریخ از ارخه یونانی می آید اما چنین نیست؛ تاریخ از ایستوریا یونانی می آید.

او در ادامه گفت: به نظر من بزرگترین نقطه ضعف کتاب منبع شناسی است؛ بعضی منابع کتاب بسیار قدیمی هستند و بعضی منابع و ترجمه های آن ها متقن نیستند. در نگارش تاریخ اشکانی به بعضی از مهم ترین منابع اشاره نشده است. بعلاوه باید به این نکته اشاره گردد که ایلامْ شوش نیست و انشان شهر بسیار بزرگی بوده است. در جایی از کتاب اشاره شده است برای آنالیز تاریخ اشکانی احتیاجمند آنالیز سکه شناسی هستیم؛ این نکته بسیار مهمی است اما در کتاب به آن پرداخته نشده است و به منابع سکه شناسی اشکانی اشاره نشده است.

او پیشنهاداتی برای بهبود مجموعه ارائه داد و گفت: بهتر است چنین مجموعه هایی حتما مدیر پروژه و ویراستار محتوایی داشته باشد. بعلاوه بهتر است از الگوهای منابع مشابه در دنیا استفاده گردد؛ شاید بهتر باشد برای هر جلد از نویسنده ای متخصص استفاده گردد.